Czym jest opinia publiczna? Skąd się wzięło to pojęcie? Czym różni się od opinii społecznej? Jakimi metodami posługują się badania opinii publicznej? Jak rozwinęły się te badania w Polsce i na świecie?
Opinia publiczna – początki
Po raz pierwszy terminu opinia publiczna użył francuz Michael de Montaigne w 1588 r. Termin ten zatem wywodzi się z francuskiej opinii publicznej. Związani z tym terminem są także John Locke oraz William Temple, którzy używali tego pojęcia w swoich pracach i esejach.
Opinia publiczna dotycząca siły w sferze politycznej pojawiła się pod koniec XVII wieku, a jej średniowieczne odnośniki miały duże znaczenie.
W traktacie Johna Locke’a, odniósł się on do określenia mężczyzny jako przedmiotu trzech ustaw:
- prawa Bożego,
- cywilnoprawnego,
- prawa opinii lub reputacji.
Uważał on, że niekorzystna opinia wpływa na konieczność dostosowania się do norm społecznych.
Opinia publiczna a społeczna – różnice?
Okazuje się, że pojęciem związanym z opinią publiczną jest także opinia społeczna. Jednak opinie społeczne zazwyczaj odnoszą się do szerszych pojęć, co zauważył w swoim artykule Eugeniusz Młyniec. Pojęcie opinia społeczna dotyczy zatem szerszego zakresu problemów, odnoszących się np. do wychowania, aborcji, czy innych, niezwiązanych z polityką.
Publiczna opinia nie jest związania z powstaniem społeczeństwa jednomyślnego i zwartego, cechującego się określonymi wymogami. Odnosi się raczej do pewnej przestrzeni, w której może dojść do burzliwych dyskusji o poglądach. Młyniec podkreśla także, że każdy kłopot może stać się problemem politycznym, jeśli zostanie on zauważony przez siłę polityczną. Oba te pojęcia są wymiennie stosowane, chociaż społeczna opinia jest nieco rzadziej stosowanym pojęciem.
Badanie opinii publicznej
Badaniami tego pojęcia zajmuje się socjologia, która korzysta z metod statystycznych (głównie sondaży). Specjalistyczne ośrodki przeprowadzają badania opinii publicznej, co pozwala także na ukazanie poglądów społeczeństwa.
Niektóre z takich badań są podawane w gazetach, a inne wykonywane na zlecenie rządu. Warto podkreślić, że są one jednymi z głównych czynników działań marketingu politycznego.
Opinia publiczna na świecie i w Polsce
W okresie Oświecenia kształtowały się wszelkie kwestie związane z opinią publiczną. Wpisywały się one w rozwój parlamentaryzmu i demokracji.
W 1935 roku w Stanach powstał Instytut Publicznej Opinii, który założył socjolog George Horace Gallup. Instytucja zaczęła prowadzić szereg badań na temat opinii publicznej, co stało się wzorem do naśladowania na całym świecie.
Sondaże opinii w Europie przeprowadzano dopiero po drugiej wojnie światowej – korzystały z nich instytucje rządowe i prywatne.
Badania opinii publicznej rozwinęły się na dobre w Polsce po 1989 roku. Wcześniej, w 1958 roku założono Ośrodek Badania Opinii Publicznej (OBOP), a w 1982 Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS). Dopiero pod koniec XX wieku pojawiły się prognozy wyborcze i sondaże, z których korzystały partie polityczne.
OBOP jest najstarszą instytucją tego typu w Polsce, początkowo był jednostką organizacyjną Telewizji Polskiej, a później stał się członkiem grupy Taylor Nelson Sofres (cenionej na świecie firmy zajmującej się badaniami rynkowymi). Po pewnym czasie w naszym kraju zaczęły powstawać nowe ośrodki zajmujące się badaniami opinii publicznej.
Co to jest sondaż?
Badania sondażowe są jednymi z najbardziej znanych metod pozyskiwania informacji w zakresie opinii publicznej. Sondaż nie opiera się na obserwacjach, lecz na ankietach przeprowadzanych w danej grupie osób, wybranych z większej populacji. Pozwala dokładnie zebrać określone dane i cechuje się rzetelnością. Badania tego typu można przeprowadzić w sposób bezpośredni lub pośredni. Pierwsza metoda odnosi się do wypełniania osobistego ankiety, natomiast metoda druga polega na zadawania pytań przez ankietera i zapisywaniu odpowiedzi respondenta.
Badaniami pośrednimi są zazwyczaj wywiady w domu respondenta, telefoniczne lub w miejscu publicznym. Badania bezpośrednie dotyczą ankiet internetowych lub pocztowych.
W obecnych czasach już (chyba?) nikt nie wyobraża sobie życia, polityki, biznesu bez wcześniejszych badań. I to dobrze. Dzięki temu można uniknąć wielu problematycznych sytuacji, które mogłyby mieć miejsce, a tak to zostały uprzednio wcześniej wrzucone w kosz. Choć też trzeba mieć zawsze odpowiednią dawkę dystansu do nich, który pozwoli w razie czego zaufać swojej intuicji.